Trewes Commodore 32 | Full Electric
Bootnaam
Afmeting L
Bouwjaar
Soort project
Status
Motorisering
Accupakket
Laden omvormen Integratie NMEA
Walstroom Besturing
Overige
De ombouw van de Zeester door E-WERF werd als zeer positief ervaren. Het team bestaat uit vier eerlijke en gemotiveerde vakmensen, Ze leren constant bij en streven naar het beste resultaat. Trots op hun werk, zichtbaar in het eindresultaat.
"Een dream-team!"
Artikel door de eigenaar van het schip in het tijdschrift "Varen"
De Trewes Commodore is de opvolger van de Trewes I. De Commodore is 85 cm langer dan zijn voorganger en heeft een jachthek (achteroverhang) in plaats van een platgat. De boot heeft een forse voorsteven, mooi gevormde lijnen en een uitgebreide inrichting voor zijn grootte. Hoewel oorspronkelijk voor Nederlandse omstandigheden gebouwd, was er ook internationaal veel vraag naar.
De Trewes Commodore was direct een succes en paste perfect in het tijdsbeeld. Tegenwoordig zijn deze circa 40 jaar oude stalen jachten, vaak nog steeds uitgerust met een originele SABB Diesel, door liefhebbers met veel zorg gerestaureerd en in de vaart gehouden.
Werk van de vorige eigenaar
Alle krediet en lof gaat naar de vorige eigenaar, die de prachtige luxueuze houten constructie eigenhandig vervaardigde.
De boot werd verkocht voor slechts 5.000 euro, met inachtneming van het feit dat een oldtimer onderhoud vergt en dat onderdelen vervangen moeten worden om aan de behoeften van de opvarenden en aan de wetgeving te voldoen.
Misschien was het een miskoop door een onervaren zeiler. Interessant is echter dat op internet veel te lezen valt over mr. van der Meer, de architect van de Commodore uit het midden van de vorige eeuw.
De boot had ondertussen ongeveer drie jaar op het droogdok gelegen, netjes verpakt in dikke zware zeildoeken. Ze had enkel een 12V-systeem (huisbatterij en startbatterij) die opgeladen moest worden.
“De motor sloeg aan bij een eerste poging na 3 jaar stilstand.”
Renovatiewerkzaamheden
De eerste renovatiewerken omvatten:
- Een nieuwe watertank van 80 liter.
- Een nieuwe dieseltank van 80 liter.
- Een dieselfilter met waterafscheider.
- Een omvormer van 2.000 W (12V naar 230V).
- Navigatielichten op boeg en hek.
- Nieuwe marifoon en AIS-installatie.
- Walstroomaansluiting en galvanische isolator.
- Vervanging van de vloer in de kuip en de lattenbodem onder de matrassen.
- Vernieuwing van het keukenblad en plaatsing van een kookplaat.
- Nieuwe zitkussens, want de oude bleven muf ruiken.
- Schuren en vernissen van alle zitbanken.
Tijdens de werkzaamheden werd ontdekt dat de oude verf loodhoudend was en een typische oude geur verspreidde, vermengd met diesellucht vanwege een lekkende tank.
Testen van de motor
Na drie jaar stilstand moest de motor getest worden:
- Oude diesel werd weggespoeld en de dieselfilter vervangen.
- Het waterkoelingssysteem was nog beschermd met antivries.
- Tot grote verrassing sloeg de motor direct aan bij een van de eerste pogingen!
- “Deze één-cilinders zijn niet kapot te krijgen.”
Een bijzonder detail: de motor heeft geen keerkoppeling maar gebruikt een systeem waarbij de stand van de schroefbladen verandert. Hierdoor blijft de motor altijd in dezelfde richting draaien.
Een probleem was echter dat de bediening verkeerd was gemonteerd:
- De hendel naar voren betekende achteruit varen.
- De gashendel zat aan bakboord, terwijl het stuursysteem aan stuurboord zat.
Deze fout werd hersteld voordat de boot werd ingeschreven in België en een registratienummer kreeg.
De eerste vaart en problemen
In juni 2023 werd de boot klaargemaakt voor de overtocht van Woudsend naar Nieuwpoort:
- Route: Woudsend → Stavoren → Enkhuizen → Amsterdam → IJmuiden.
- In Broekerhaven werd een doorgeroest scharnier van het roerblad hersteld met hulp van ervaren havenmeesters.
De tocht verliep soepel tot de zeesluis van IJmuiden, waar het compleet misging:
- De boot dreef plots dwars in de sluis.
- Door een foutief manoeuvre sloeg de boot eerst met de boeg en vervolgens met de spiegel tegen de hoge sluismuur.
- Het houten roerblad brak volledig doormidden, waardoor de boot stuurloos werd.
- Een vriendelijke zeiler en een vissersboot namen de Zeester op sleeptouw naar de dichtstbijzijnde jachthaven.
Het plan om verder te varen werd opgegeven. De boot werd per vrachtwagen naar Nieuwpoort gebracht.
Ombouw naar een elektrische aandrijving?
Na deze ervaringen begon de eigenaar te twijfelen over de motor:
- De huidige SABB Diesel was krachtig, maar luidruchtig.
- De boot was moeilijk te manoeuvreren zonder boegschroef.
- Een sterkere en stillere motor zou nodig zijn voor ontspannend varen.
Twee opties werden overwogen:
- Een nieuwe dieselmotor – krachtiger en goedkoper.
- Een elektrische aandrijving – duurzaam, stil, maar een grotere investering.
Een belangrijke vraag was:
“Tornen we met een elektromotor niet aan het historische karakter van de boot?”
Na veel overwegingen kwamen we tot de conclusie dat de oude dieselmotor vervangen moest worden, liefst door een elektromotor om het zeilen zo dicht mogelijk te benaderen – zelfs zonder zeil en tijdens het varen op kanalen.
De zoektocht naar een geschikte werf
Een zoektocht in de Nieuwpoortse haven bij diverse scheepswerven leverde weinig op.
De meesten hadden geen ervaring met het installeren van een elektromotor en voor sommigen zou het een leuk eerste project zijn. Bovendien waren de meeste werven volgeboekt voor de komende maanden.
Een speurtocht op internet bracht enkele oplossingen naar voren.
Bij het zoeken naar “elektromotor” en “scheepswerf” verscheen op Google direct een overzicht van bedrijven die deze ombouw uitvoeren.
Vooral – of beter gezegd uitsluitend – in Nederland. Daar is al behoorlijk veel ervaring opgebouwd.
De uiteindelijke selectie werd gebaseerd op verschillende factoren:
- Locatie
- Prijsopgave
- Referenties
- Aanbod van producten
In de nazomer van 2023 stuurden we een e-mail naar diverse scheepswerven:
E-mail naar de werven
“Ik zoek een mogelijkheid om mijn boot te voorzien van een inboard elektromotor. Mijn boot is een Trewes Commodore 32 ft, gebouwd in 1968. Ze heeft nu een Sabb 1G 10 pk inboard motor, maar dit is ruim onvoldoende om de 7-ton wegende stalen boot vlot te manoeuvreren. Alhoewel het een zeilboot betreft, wil ik er graag ook kanalen mee bevaren en zou zo’n 6 uur moeten kunnen varen op één lading. Er zal hierbij ook een nieuwe schroefas en schroef moeten worden geplaatst (de huidige installatie is zonder keerkoppeling, maar met speciale verstelbare schroefbladen). Heeft u ervaring met deze ombouw en kunt u mij een richtprijs geven voor een dergelijk project?”
Keuze voor een Nederlandse werf
Van de verschillende scheepswerven kwam een Nederlandse partij met de meest overtuigende antwoorden en ervaring.
Ze boden een complete oplossing:
- Demontage van de oude dieselmotor
- Installatie van een elektromotor en accupakket
- Nieuwe schroefas en schroef
- Ombouw van de elektrische systemen
In oktober 2023 brachten we de Zeester naar Nederland voor de ombouw.
Voorbereiding op de ombouw
Het akkoord voor de ombouw werd eind november 2023 gesloten met de scheepswerf E-WERF.
- De benodigde producten werden door hen besteld.
- Het transport van de Zeester vanuit Nieuwpoort werd georganiseerd.
- Begin januari 2024 zou de daadwerkelijke ombouw plaatsvinden.
De thuishaven van de Zeester is Nieuwpoort, maar E-WERF is gevestigd aan het Nieuwe Meer in Amsterdam (NL).
Gezien de bedenkelijke staat van de dieselmotor en mijn beperkte vaarkunsten, werd gekozen voor wegtransport naar Amsterdam.
Professionele hulp van “Transport Aertsen” werd ingeschakeld.
- Uit het water halen van de boot.
- Het strijken van de mast.
- Het veilig monteren van de boot op de vrachtwagen.
- De gehele operatie duurde ongeveer vier uur.
Het transport over de weg verliep rimpelloos.
De boot werd op Scheepswerf Rhebergen in Amsterdam op een bok geplaatst en de geplande ombouw kon beginnen.
Omdat E-WERF zelf geen ruimte had voor een kiel van 1,5 meter, werd de boot op locatie omgebouwd.
Zodra de boot vaarklaar was, werd deze doorgevaren naar de stelplaats van E-WERF voor verdere afwerking.
Ombouwproces
Het verwijderen van de oude dieselmotor was geen eenvoudige taak.
- De motorsteunen waren door de jaren heen volledig verroest.
- Het brandstofsysteem moest volledig verwijderd worden.
- De schroefas en verstelbare schroef waren versleten en moesten vervangen worden.
Nieuwe elektromotor geïnstalleerd
De keuze viel op een krachtige elektromotor, geschikt om rustig en geruisloos te varen.
Accupakket
- De boot kreeg een accupakket met voldoende capaciteit voor 6 uur varen.
- Opladen via walstroom en zonnepanelen.
Demonteren van de SABB-dieselmotor
- De SABB-motor (serienummer G 68 820) werd in enkele uren gedemonteerd.
- Het nummer 68 verwijst naar het bouwjaar 1968.
- De motor werd tweedehands verkocht.
- Hij werd volledig gereviseerd, opnieuw aangekleed en loopt naar verluidt nog steeds in topconditie.
Bij de demontage werd ontdekt dat de schroef niet in zijn geheel behouden kon blijven.
- Een deel bleef vast gemonteerd aan de boot, omdat dit werd gebruikt voor de smering van de schroefas.
- Het oude smeersysteem met twee vetpotten werd intact gelaten.
- De oude schroef was verankerd aan de romp en werd gebruikt om de schroefbladen te verstellen voor- en achteruit varen.
Dit systeem werd destijds met beton in de boot gegoten, waardoor het verwijderen een flinke klus zou worden.
Motorruimte en elektrische installatie
Er werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om de ruimte onder de motor grondig schoon te maken en te schilderen met Primocon.
Na een halve eeuw had zich in de bilge behoorlijk wat vuil verzameld, inclusief schroevendraaiers.
Deze klus verliep uitzonderlijk vlot:
- Zonder te schuren werd een snel en dekkende laag Primocon-verf aangebracht, nadat het oppervlak ontvet was met auto-remmenreiniger.
- Overbodige onderdelen, zoals de dieseltank, -filter en watertank, werden verwijderd om plaats te maken voor de nieuwe apparatuur.
Installatie van de elektrische componenten
De installatie van de eerder genoemde elektrische onderdelen (zie VAREN, editie juni 2024) nam ongeveer vijf dagen in beslag met twee personen.
- Het dichtlassen van de oude huiddoorvoeren (uitlaatgassen en motor-waterkoelingssysteem) en het plaatsen van een stalen tunnel voor de boegschroef duurde anderhalve dag.
- In de tussentijd werd:
- Het onderwaterschip voorzien van een nieuwe antifouling.
- Lakbeschadigingen geschuurd, geplamuurd en opnieuw gelakt.
De ruimte die vroeger door de 80L-dieseltank werd ingenomen, is nu opgevuld met drie batterij-eenheden aan bakboord.
Een bijkomende batterij-unit werd aan stuurboord gemonteerd, samen met de MultiPlus.
Nieuwe elektrische installatie (48V)
Omdat de lithium-accu’s op 48V werken, was een aangepaste acculader nodig.
- De bestaande 12V-acculader werd overbodig.
- Een kleine huisbatterij van 12V werd behouden om de bediening van instrumenten en verlichting te verzekeren.
- Deze batterij wordt nu opgeladen via de 48V-batterijbank met een Victron Blue Smart-lader.
- De eerder geïnstalleerde 2000W-omvormer (230V uit 12V) werd overbodig, aangezien de nieuwe 5000W-omvormer geïntegreerd is in de MultiPlus II.
De lithiumbatterijen blijven in optimale conditie als ze op walstroom aangesloten zijn.
Belangrijke voordelen:
- De laadtoestand kan op afstand worden gecontroleerd via een modem en Victron VRM-app.
- In de winter kan een speciaal oplaadprofiel worden gebruikt, waarbij de batterijen maximaal tot 70% worden opgeladen, maar alleen boven de 5°C.
- Lithiumbatterijen kunnen tot 100% ontladen worden en lijden niet aan het geheugeneffect zoals loodaccu’s.
- Capaciteitsverlies is slechts 3% per maand.
- Na zes maanden zonder walstroom is nog steeds zo’n 80% van de batterijcapaciteit beschikbaar (tenzij er apparaten ‘online’ blijven).
Het basale sluimerverbruik van de huidige installatie op de Zeester is 0,5A.
- Dit betekent dat de volledige accucapaciteit binnen een maand verbruikt zou zijn zonder walstroom (20 kWh = 400 Ah).
- Kosten voor een kWh hangen af van de leverancier.
- Online apparatuur laten draaien kost in 2024 ongeveer 5-10 euro per maand.
Aarding en elektrolysepreventie
Bij het installeren van elektrische componenten in een natte omgeving is goede aarding essentieel, zowel:
- Bij gebruik van walstroom.
- Bij het varen op eigen stroomvoorziening.
Bij de initiële renovatie van de Zeester werd een galvanische isolator geïnstalleerd om de aarding van de walstroom te onderbreken, zodat deze niet meer aan de motor/romp vastzit.
Nu het oude motorblok verwijderd was, moest een nieuwe aarding worden aangelegd:
- Zwevende montage werd gekozen:
- De negatieve pool van alle elektrotechnische componenten werd onderling verbonden, waardoor de gehele installatie haar eigen aarding vormt.
- Door de aarding niet aan de stalen romp te bevestigen, wordt elektrolyse onderdrukt.
- Extra magnesiumanodes (voor zoetwater) en een zinkanode werden toegevoegd om corrosie verder te verminderen.
Nieuwe elektromotor en ruimtebesparing
De installatie van de compacte elektromotor liet extra ruimte over, ondanks de:
- Waterkoeling (links)
- Motorcontroller (achterin)
De Victron Multiplus II en de Bellmarine elektromotor
Bij de ombouw werd de Bellmarine elektromotor geïnstalleerd, die veel compacter is dan de originele SABB 1G dieselmotor.
- Hierdoor kwam er veel ruimte vrij in het motorruim.
- De extra ruimte werd deels opgevuld door de volumineuze waterkoeling en de motorcontroller.
- De motor werd op de bestaande fundering geplaatst, wat weinig aanpassingen vereiste.
- Met extra stalen hoekijzers werd de motor goed uitgelijnd op de schroefas.
- Minimale trillingen, wrijving en geluid werden bereikt door zorgvuldige uitlijning.
Boven de motor bleef voldoende ruimte over voor andere installaties, maar dit moest nog verder worden overwogen.
Eerste testvaart na de ombouw
De eerste testvaart na de tewaterlating in januari 2024 was meteen een succes!
- De boot voer geruisloos van Scheepswerf Rhebergen over het IJ, via Amsterdamse grachten en de Nieuwe Meerschutsluis naar het Nieuwe Meer.
- Het energieverbruik was nauwelijks meetbaar bij een snelheid van 4-5 knopen.
- Vol gas: de achtersteven zakte merkbaar dieper in het water bij een snelheid van 7-8 knopen.
- Volle stop met tegengas kon binnen één bootlengte.
- De boegschroef bewees meteen haar waarde:
- Gemakkelijk dwars aanmeren bij de kade.
- Ideaal voor solo-vaarders die minder afhankelijk willen zijn van een bemanningslid.
E-WERF en de elektrische toekomst van de Amsterdamse boten
De werf E-WERF, gevestigd aan het Nieuwe Meer in Zuidwest-Amsterdam, is een ideale testbasis voor vaartochten.
- Na aankomst van de Zeester werden alle systemen opnieuw nagekeken, getest en geprogrammeerd.
Op E-WERF werkt een team van vier personen aan de ombouw van voornamelijk sloepen.
De werf is erg druk, omdat alle Amsterdamse boten voor 1 januari 2025 een elektromotor moeten hebben!
De ombouw van de Zeester was voor hen de eerste zeilboot, maar niet hun eerste 32-voets schip.
- Het team is jong, maar heeft de technische kennis grotendeels al doende geleerd.
- Sommige medewerkers maakten een carrière-switch en hebben de vaardigheden in de praktijk opgedaan, aangezien specifieke opleidingen voor elektromotoren pas recent beschikbaar zijn.
Dit gebrek aan gespecialiseerde scheepswerven zorgt ervoor dat veel booteigenaren wachten met de ombouw.
- Kosten en kennisgebrek zijn momenteel grote drempels voor vrijwillige elektrificatie.
- Vroeg of laat zal elektrificatie verplicht worden, waardoor er meer vraag zal ontstaan naar deskundige werven.
Prijs, ervaring en toekomstperspectief van elektro-ombouw
Momenteel proberen sommige werven klanten binnen te halen door de prijs als belangrijkste troef te gebruiken.
- Aantal werkuren wordt vaak onderschat, waardoor de totaalprijs kunstmatig laag wordt gehouden.
- Onderdelenprijzen zijn transparant en online te verifiëren.
Dit rapport benadrukt dat:
- Installaties volledig veilig moeten zijn.
- Aandacht en tijd moet worden besteed aan een zorgvuldige planning.
- Correcte inbouw van elektromotoren en componenten essentieel is.
E-WERF: een positieve ervaring
De ombouw van de Zeester door E-WERF werd als zeer positief ervaren.
- Het team bestaat uit vier eerlijke en gemotiveerde vakmensen.
- Ze leren constant bij en streven naar het beste resultaat.
- Trots op hun werk, zichtbaar in het eindresultaat.
“Een dream-team!”
Bij het inschatten van de kostprijs voor de ombouw werd rekening gehouden met verschillende factoren.
Lees hier de artikelen terug:
Geintresseerd in elektrisch varen?
Geen boot is hetzelfde maar desondanks kunnen wij door onze schat aan ervaring een goede inschatting maken van de te verwachten kosten. Het liefste staan wij u even persoonlijk te woord en leren wij uw wensen graag kennen. Aan de hand hiervan kunnen wij een offerte op maat maken waarna u bij het overhandigen van uw sleutels volledig door ons ontzorgd wordt.
Gebruik onze configurator voor een indicatie of neem even contact met ons op. U bent ook altijd van harte welkom om bij ons op de werf langs te komen en u rond te laten leiden.